Voedingscentrum duidt: wat is het menu van de toekomst?

We kunnen er niet omheen: voor
de leefbaarheid van de aarde en onze eigen gezondheid is het noodzakelijk dat
we anders gaan eten. Het Wereld Natuur Fonds (WWF-NL) onderzocht of het
mogelijk is om gezond en duurzaam te eten binnen de grenzen van onze planeet. Hoe
zou het ‘menu van de toekomst’ er dan uit moeten zien? En hoe verhoudt dit zich
tot eten volgens de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum?

Allereerst: waarom zouden we het
over duurzamer eten moeten hebben? Expert Lilou van Lieshout: “Wat er precies
op ons bord ligt heeft grote invloed op het milieu. Het maken van voedsel zorgt
bijvoorbeeld voor uitstoot van broeikasgassen en er is water, land en energie voor
nodig. Om in 2050 de groeiende wereldbevolking gezond te kunnen voeden binnen
de grenzen van onze planeet is het nodig om anders te gaan eten. Maar ook
duurzamer produceren en minder verspillen zijn belangrijke stappen. Dit vraagt
veel van ons voedselsysteem, maar ook van ons als individuele consument.”

Gezond eten binnen de grenzen van één planeet: hoe
dan?

Om in 2050 binnen de grenzen van
onze planeet te eten, is de grootste verandering volgens het onderzoek van het WWF dat
we veel minder vlees gaan eten. In plaats daarvan is het nodig om meer noten,
peulvruchten, soja en vleesvervangers te eten. Ook plantaardige
zuivelalternatieven zouden meer moeten worden gegeten. Dierlijke producten, en
met name (rood) vlees, vragen veel meer van onze aarde dan plantaardige producten,
zoals granen en bonen.

Toch zegt het WWF dat het niet
nodig om helemaal plantaardig te eten. Er blijft ruimte voor een beetje vlees: maximaal
0,5 tot 1,5 portie vlees per week. Daarnaast passen enkele porties vloeibare
zuivel (250 tot 350 milliliter per dag) en duurzaam gevangen vis (1 tot 1,5
portie per week) in het menu van de toekomst.

Hoe verhoudt zich dit tot de Schijf van Vijf?

Ook binnen de Schijf van Vijf kun
je ervoor kiezen om 0,5-1,5 portie vlees per week te eten zoals in het WWF-menu
naar voren komt. Eten volgens de aanbevelingen van de Schijf van Vijf kan namelijk
op veel verschillende manieren, ook met minder of geen vlees. Eet je volgens de Richtlijnen Schijf van Vijf met weinig of geen vlees, dan
haal je al ongeveer 60% van je eiwitten uit plantaardige bronnen. Dit komt aardig
in de richting van het menu van de toekomst zoals het WWF heeft berekend. Eet
je de maximale 500 gram vlees per week dat past binnen de Schijf van Vijf, dan
is het toekomstmenu van WWF een flink stuk plantaardiger.

Vlees wordt door het WWF vooral
vervangen door kant-en-klare vleesvervangers (3-4 porties per
week). Je
zet hiermee een goed stap voor het milieu, maar vaak zijn ze niet zo gezond
omdat er te weinig eiwit en/of te veel zout in zit. In de ‘Kies Ik Gezond?’-app van het Voedingscentrum kun je opzoeken welke kant-en-klare
vleesvervangers wél binnen de Schijf van Vijf passen. Naturel tofu en tempé zijn
altijd gezonde en duurzame keuzes. Maar je kunt vlees ook vervangen door
bijvoorbeeld meer peulvruchten en noten te eten. Dat is in lijn met de Schijf
van Vijf én het WWF-menu.

Verder is er volgens het WWF minder
ruimte voor kaas dan in de Richtlijnen Schijf van Vijf. Volgens de berekeningen
van het WWF past er in het menu van de toekomst voor vrouwen maximaal 20 gram
kaas per dag, de helft van de Schijf van Vijf aanbeveling. Voor mannen is dit
nog minder: omgerekend 1 boterham met kaas per week. Als we minder kaas gaan
eten, zullen we voedingsstoffen zoals calcium uit andere producten moeten halen.
Denk aan groene bladgroente, peulvruchten, tofu en verrijkte zuivelvervangers.

Ook voor vetten en oliën is er
slechts beperkt ruimte in het WWF-menu: 10 gram per dag ten opzichte van 40-65
gram in de Richtlijnen Schijf van Vijf. Vetten zijn een belangrijke bouw- en
brandstof voor je lichaam en leveren vitamines A, D en E. Vanuit praktisch
oogpunt kan het lastig kan zijn om je eten te bereiden met zo’n kleine hoeveelheid
bereidingsvetten.

Is de Schijf van Vijf wel duurzaam genoeg?

Om zo veel mogelijk mensen mee te
nemen in de verschuiving naar een meer plantaardig voedingspatroon stimuleert
het Voedingscentrum haalbare en passende stappen. Daarom is er veel ruimte om
eigen keuzes te maken, ook binnen de Schijf van Vijf. Als je eet volgens de Schijf van
Vijf en de maximaal aanbevolen 500 gram vlees volledig vervangt door
peulvruchten, noten en ei, dan verlaag je de klimaatimpact van jouw
voedingspatroon met ongeveer een derde.

Maar om
binnen de grenzen van één aarde te blijven zal er meer moeten gebeuren. Dit
vraagt om verdere integratie van duurzaamheid in voedingsrichtlijnen, ook in de
Schijf van Vijf. Hierbij moet naast klimaatimpact ook gekeken worden naar andere duurzaamheidsindicatoren, zoals landgebruik en waterverbruik. Op dit moment wordt er veel onderzoek naar gedaan naar gezonde en duurzame
voedingspatronen. De
Gezondheidsraad werkt bijvoorbeeld aan een advies dat meer inzicht geeft in de gezondheidseffecten
van een verdere verschuiving richting plantaardig. Op basis van al deze onderzoeken
en adviezen kijkt het Voedingscentrum welke update op termijn wenselijk is om
de Schijf van Vijf verder te verduurzamen. Lees ook ‘Hoe ziet het Voedingscentrum de eiwittransitie?’.

Wat niet vergeten mag worden is praktische
haalbaarheid. Van Lieshout: “Als we inderdaad veel minder vlees en kaas zouden
gaan eten, vraagt dat van veel Nederlanders een flinke verandering. En dat kost
tijd en moeite. Daarom proberen we altijd zo goed mogelijk aan te sluiten bij
de wensen en mogelijkheden van verschillende doelgroepen. Ook stimuleren
we eetomgevingen om volop gezonde en meer duurzame keuzes aan te bieden, zodat deze
keuzes makkelijker worden. Denk aan gezonde plantaardige keuzes op
treinstations, fruit bij tankstation en plantaardige volkoren broodjes in het
bedrijfsrestaurant.”

Maak zelf het verschil

Ben jij ook één van de vele
Nederlanders die graag wat minder vlees en meer plantaardig wil eten? Begin dan
bijvoorbeeld door vlees vaker te vervangen voor peulvruchten of ongezouten
noten, of door te kiezen voor kleinere portie vlees. Lees al onze tips om meer plantaardig te eten. Laat je vlees helemaal weg en ga je
voor een vegetarisch voedingspatroon? Kijk dan hoe je zorgt dat je alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt.

En je kunt meer doen voor een duurzaam voedingspatroon.
Zo ben je goed bezig voor jezelf én een betere wereld door zo min mogelijk
voedsel te verspillen en niet meer te eten dan je nodig hebt (niet te veel
snacks en snoep). Bekijk wat je nog meer kunt doen om duurzamer te eten.

Noot van de redactie

Het Voedingscentrum heeft voor dit onderzoek van het WWF meegedacht
over de randvoorwaarden op gebied van gezondheid die in het onderliggende rekenmodel
zijn gebruikt. De basis van deze randvoorwaarden zijn de voedingsnormen en
Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad. We hebben geen
invloed gehad op randvoorwaarden voor andere parameters, de gebruikte methodiek,
gegevens en keuzes die hierbij gemaakt zijn of de interpretatie van de resultaten.

sluiten

Voedingscentrum duidt: wat is het menu van de toekomst?